Lonnekerberg Literaire route

Highlights op deze route:

• Start Literaire route Lonneker

  Het landschap rondom Lonneker is rijk geladen met oude mythen en sagen, de strijd tussen textielbaronnen en knechten speelt een rol, de geschiedenis van Vliegveld Twenthe, de latere Fliegerhorst en de militaire Vliegbasis Twenthe eveneens.

  

• 1

  Bezoekerscentrum / koetshuis

  

  Vierspan

  Op Hof Espelo zijn twee koetshuizen. Eén daarvan is uit 1927 en ligt verderop aan de Weerseloseweg en is gebouwd voor de paarden die de koetsen trokken. De nog aanwezige ringen aan de buitenbuitenmuur, dienden om een vierspan in toom te houden.

  Automobiel

  Het koetshuis waarvoor u nu staat is waarschijnlijk later in de vorige eeuw gebouwd en diende niet als onderdak voor paarden, maar voor een ‘automobiel’ van Cromhoff, de latere eigenaar van Hof Espelo. Dit koetshuis is verbouwd tot bezoekerscentrum.

  

  Bezoekerscentrum Hof Espelo

  In het bezoekerscentrum worden regelmatig activiteiten voor jong en oud georganiseerd door vrijwilligers.Zo zijn er middagen waarop kinderen nestkastjes kunnen timmeren of het kabouterpad kunnen volgen. Ook is er een Klauterwoud (natuurspeelplaats) en kun je hier je fietsroute ophalen.

  

• 2

  De Visserye

  

  Vrijdag visdag

  Eén van de taken van de vroegere 'hofmeijer' van Hof Espelo, was onderdak verlenen aan geestelijken. Bij katholieken is het lang gebruikelijk geweest om op vrijdag vis te eten, als invulling van de vaste onthoudingsdag. Daarom werden bij veel gebouwen visvijvers aangelegd.

  Kikkers en padden

  Hier zien we nog een restant van zo’n visvijver, destijds kweekvijver voor karpers. Tegenwoordig zit er geen vis meer in de vijver, maar heeft het water een belangrijke natuurwaarde voor vogels en amfibieën zoals kikkers en padden.

• 3

  Villa

  

  Amsterdamse school

  De familie Cromhoff heeft dit fraaie landhuis in 1927 laten bouwen naar een ontwerp van architecten Van der Groot en Kruisweg. De villa, een rijksmoument, is gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School.

  Bezettingsjaren

  In de bezettingsjaren werd het pand gebruikt als casino. In 1951 werd het landgoed aan de familie Doedes ten Cate verkocht, die het in 1984 - zonder de villa - verkocht aan Landschap Overijssel.

• 4

  "De wet van Sprengler"

  

  Enschedeër Jaap Scholten

  Links, bij de wei, vindt u een bordje met informatie over de roman "De wet van Spengler" van de Enschedese schrijver Jaap Scholten. De boom in de wei is geplant voor zijn overleden broer.

• 5

  Splitterbox

  

  Camouflage

  In WOII werd het vliegveld in Twente sterk uitgebreid en vormde dit landgoed samen met de landgoederen Lonnekermeer en Het Holthuis onderdeel van het vliegveld. De landgoederen zorgden met hun bosgebieden onder andere voor camouflage.

  

  Jachtvliegtuigen

  Op deze plek werd tijdens WOII een rolbaan gebouwd voor het starten en landen van vliegtuigen. Langs de rolbaan lagen halvemaanvormige wallen: 'splitterbox' genoemd, waarbinnen jachtvliegtuigen werden verstopt.

  

• Restaurant Speeltuin Kleinsman
• 6

  Eerste luchthaven

  

  KLM-toren

  Het belevingspad door het natuurgebied gaat langs de oude fundamenten van het hotel, de hangar en de oude KLM-toren van het eerste vliegveld uit 1931. Deze fundamenten zijn zichtbaar gemaakt met opvallende beplanting.

  Beleving

  In 2016 wordt een nieuwe eigentijdse toren gerealiseerd. Die geeft straks uitzicht op het terrein. In de toren zelf lees je straks over de historie van het eerste vliegveld.

  

• 7

  Parallax

  

  Parallax

  Twee voormalige opslagtanks voor brandstof (Air Fuel Station Zuid) zijn opengesneden, deels ontmanteld en helemaal schoongemaakt. Geheimzinnige tunnels gaven toegang tot de verborgen tanks.

  Lenzen

  Nu worden de tunnels afgesloten door een deur, maar speciale lenzen in de deur geven een bijzondere kijk op het interieur van de tunnels.

  Uitkijkpunt

  De twee uitkijkpunten bovenop de tanks geven uitzicht over het open veld waar reeën en vogels te zien zijn. De parallax is een ontwerp van kunstenaar Paul de Kort i.s.m. landschapsarchitect Marcel Eekhout. Hoe mooi is het om hier te zitten en te genieten van een mooie "zomernacht"?

  

• 8

  Spotters Hill

  

  Uitzicht oude startbaan

  Op de Spottershill hebt u een fantastisch uitzicht over de voormalige luchtmachtbasis. U hebt uitzicht op nieuwe natuur, de start en landingsbaan, de Lonnekerberg en het terrein van de vliegclub.

• 9

  Doppler

  

  Straalmotoren

  In deze ontmantelde hangar werden motoren van straaljagers getest. Dit kunstwerk gaat over ‘geluid’, ‘horen’ en ‘stilte’. Het metalen frame vormt de basis voor allerlei geluidsbelevingen.

  Basillica

  In de grote hal (Basilica) hoor je op sommige plekken een overvliegend vliegtuig, terwijl op andere plekken vogels zingen. Tussen de lamellen van de geluiddempers hoor je een licht geroezemoes.

  Verhalen

  Het zijn de verborgen, soms pijnlijke verhalen van dit landschap. In de ‘staart’ van het gebouw heerst een ‘oorverdovende’ stilte, maar af en toe hoor je hier de veldleeuwerik. Een kunstwerk van Paul de Kort in samenwerking met landschapsarchitect Marcel Eekhout.

• 10

  Loaksteen Bergwonnersteen

  

  Loaksteen, de naam

  Een loaksteen is een grenssteen. Loak is dus Twents voor grens(scheiding). In het Nederlands kennen we het woord laak, dit wordt echter in het dagelijks taalgebruik niet of nauwelijks gebezigd.

  Laakbaar

  Wel komen we het tegen bij achternamen zoals ter Laak, van Laak of Lakerink. Ook vinden we het woord terug in het begrip laakbaar (gedrag). Hier wordt bedoeld dat het getoonde gedrag niet overeenstemt met de gangbare normen en waarden en dus een bepaalde grens overschrijdt.

  Loakstenencommissie
• 11

  Sybrook

  

  Interview

  In de jachthut op het Sybrook schreef Jaap Scholten een groot deel van de roman waarmee hij doorbrak, 'Tachtig' (1995). Jaap Scholten wordt in het geluidsfragment hieronder geïnterviewd door Jort Kelder. Wie is hier de socialist? Luister naar een fragment.

• 12

  Oorlogsarchitectuur

  

  Prins Bernardpark

  De Gebouwen zijn vormgeven als boerderijen. Met gevels van baksteen, pannendaken en groene houten kozijnen sluit de bebouwing in verschijningsvorm aan op de Twentse traditie. Deze ‘camouflagearchitectuur’ werd door de Duitsers veel toegepast ter verbloeming van de werkelijke militaire functie.

  Militair kampement

  Het park kent een unieke geschiedenis door het ontstaan als landgoed en later gebruik als militair kampement. Veel karakteristieke elementen uit zowel de periode als landgoed en als militair kampement zijn nog in het gebied aanwezig. Een er van is het ontbreken van zichtbare verkaveling.

• 13

  LONNEKERBERG "Pure liefde"

  

  Lonnekerberg in de nacht

  Jaap Scholten fietste een keer midden in de nacht over de Lonnekerberg naar Oldenzaal. Hoor hier waarom en hoe het afliep. Uit" Bavianenhaar en chipolatapudding"

• 14

  Graf van Blijdenstein

  

  Rustplaats

  Albert Jan Blijdenstein leefde van 1829 tot 1896. Hij kocht dit gebied, toen een open heideveld, in 1850 als jachtgebied van een aantal boeren. Met de komst van kunstmest rond 1850 waren heideplaggen niet meer nodig voor bemesting. De boeren hadden het gebied dus niet meer nodig.

  Verknocht

  Blijdestein was zowel voorzitter van de Heidemaatschappij, als van de Kamer van Koophandel. Omdat hij zo verknocht was aan het gebied, werd hij na zijn overlijden hier begraven in een familiegraf. Behalve enkele familieleden ligt er ook een hondje begraven in een klein grafje rechtsvoor.

  informatie over Lonnekerberg
• 15

  Schietbaan

  

  Schietbaan

  Op de oude schietbanen testte men handvuurwapens en boordwapens in vliegtuigen. Aan het begin van de boordschietbaan stelde men vooral Messerschmitts op. Verderop stond een bunker gebruikt als kogelvanger.

  Verhalen vertellen t verleden

  Langs de boordschietbaan komt in de loop van 2016 een herinneringspad met persoonlijke verhalen uit de oorlogstijd in het Fliegerhorstgebied. Verhalen over de verdreven boeren, de bezetting, gevechtshandelingen, de bevrijding en meer.

  Boordschietbaan

  De boordschietbaan zelf is gerestaureerd en in 2016 transformeert de oude kogelvanger naar een kunstwerk van Paul de Kort i.s.m. landschapsarchitect Marcel Eekhout.

• 16

  Wiefkerpad geluidsfragment

  

  "Los Hoes"

  Gedicht van van Willem van Toorn over het oude landschap. Voorgelezen door Paul Abels.

  Bert Mutter
• 17

  Dorpsplein Lonneker

  

  Sint Jacobus de Meerdere

  Gaat u rustig zitten. Neem plaats op een van de bankjes op het marktplein voor de kerk. Luistert u naar Willem Brakman die schreef over het dorp in het boek "Glubkes oordeel".

  

• Sprakel in 't bos
• 18

  Zuidkamp / 't Overmaet

  

  Essenkamplandschap

  Landschap Zuidkamp kenmerkt zich door een landelijke opzet, waarin de gebouwen ogenschijnlijk willekeurig verspreid staan. Hierdoor ontstaat de indruk van een Twentse buurtschap, afgewisseld met Twents landgoed.

  Oude erf

  Het oude erf van 't Overmaet is in de aanleg niet meer direct herkenbaar. De structuur van het essenkampenlandschap is echter herkenbaar gebleven, zowel binnen als buiten de omheining.

• Eind literaire route

• Instructie Literaire route

  U verlaat het Koetshuis en gaat links af, over het bruggetje, scherpe bocht naar links en daarna eerste weg direct weer rechts.