Wandeling door Ommerschans, dat in de 19e eeuw als één van de ‘onvrije’ koloniën van Weldadigheid onderdak bood aan 1200 bedelaars. Onderweg informatie over de geschiedenis van Ommerschans, van de vestingwerken t/m de roerige periode tijdens de Maatschappij van Weldadigheid.
Toegankelijkheid
Merendeels goed (half)verharde (bos)paden, de 'stepping stones' soms onder water. Wijkt de route af van de gemarkeerde paden. lees de instructies!
Startpunt
Startpunt: parkeerplaats Ommerschans aan Balkerweg, 7739 PT Vinkenbuurt. Minihoreca (koffie/thee/fris) bij Rustpunt Boskerk. Bewandel 200 m zandweg naar het kerkgebouw (Thomashuis). Startpunt OV-reizigers: Lijnbus 29/83 rijdt tussen NS station Zwolle en Coevorden. Lijnbus 31 rijdt tussen NS station Hoogeveen en station Ommen. Stap uit bij halte Balkbrug centrum en volg de borden 'voetganger' over Ommerweg (oranje lijn). Volg de omhooglopende POI-nummering voor de juiste looprichting.
Highlights op deze route:
-
Parkeerplaats Ommerschans
Startpunt Ommerschans: looprichting U40, U41. Sla linksaf, volg de markering (pijl: paars) naar U46. Markering gaat over op gele pijl tot U45. Vanaf dit punt markering (pijl: paars) tot de instructie Boslaan; Start-/eindpunt OV Balkbrug Centrum.
-
Wandelkeuzepunt U40
-
1
Historie Ommerschans
Historie Ommerschans
Ommerschans is rond 1625 gebouwd ter verdediging van de Spanjaarden en in de loop van de tijd uitgebreid met bastions en ravelijnen. Vanaf 1740 dient het terrein ook als munitieopslagplaats, 'Lands Magazijnen. Eind achttiende eeuw nam de militaire functie af en nu ligt het er verlaten bij.
Vereniging De Ommerschans
Nieuw! Authentiek kanon
"Ze komen eraan!" Zo moet het in 1672 geklonken hebben op de schans van Ommen. In dat jaar viel de Munsterse bisschop Bernard van Galen, ook wel bekend als Bommen Berend, Overijssel binnen met een groot leger met 42.000 man voetvolk en 17.000 ruiters. RTV oost was bij de onthulling van het kanon.
Lees meer...Nabij het 'kanon' staat ook een verhalenpaal. Trap rustig op het pedaal om het verhaal over dé Ommerschans met haar roerige tijden te beluisteren.
Maatschappij van Weldadigheid
Ooit was hier de toegangspoort tot de onvrije kolonie Ommerschans (1819-1890). Deze kolonie, bedoeld als straf-en bedelaarskolonie, was onderdeel van de Maatschappij van Weldadigheid, een maatschappelijk experiment bedacht door Johannes van den Bosch. Het hoofdgebouw bood plaats aan 1200 bedelaars;
-
Wandelkeuzepunt U41
-
2
Hist begraafplaats Ommerschans
Historische begraafplaats
De omheinde begraafplaats van bedelaarskolonie Ommerschans is in 1821 in gebruik genomen. Het voorste gedeelte is de laatste rustplaats van de ambtenaren van de kolonie, het achterste gedeelte was voor de kolonisten. De witte kruizen zijn geplaatst op de graven van overledenen van kliniek Veldzicht.
Lees meerInformatiehut Ommerschans
Op het fundament van het voormalige baarhuisje is een informatiehut geplaatst door stichting participatieproject De Ommerschans (foto). Er staat ook een grote houten bank voor de vermoeide wandelaar(s).
-
Wandelkeuzepunt U46
-
Wandelkeuzepunt U47
-
3
Hoeve nr. 4 in Ommerschans
Historie Hoeve No 4
Dit is één van de 21 hoeves uit de voormalige kolonie Ommerschans. Na sluiting van de kolonie, werd de boerderij als zuivelhoeve in gebruik genomen voor jongens van rijksopvoedingsgesticht Veldzicht (1894-1930). Nu is het eigendom van familie Hiemstra. Zij runnen een biologisch melkveebedrijf.
Hoeve No 4
Plattegrond Ommerschans, circa 700 hectare groot (rond 1818). Bron: RAAP-Rapport 2216, 2010. De limiethuisjes (felrood blokje met puntdak) stonden op strategische punten (bewaking). Circa 20 hoeve's (blokje lichtbruin): Een aantal zijn nu nog zichtbaar, waaronder hoeve No.4 aan Balkerweg 72.
Smederij Bart Hiemstra
Pal naast de historische kolonieboerderij bevindt zich smederij Hiemstra. De jonge Bart Hiemstra is zeer gedreven om het oude smedenambacht in ere te houden. Het bijwonen daarvan is een belevenis!
Lees meer
-
Wandelkeuzepunt U48
-
Wandelkeuzepunt U49
-
4
Canadabos en houtwal
De naam 'Canadabos'
De naam 'Canadabos' was al ver voor de tweede wereldoorlog bekend. Men vermoedt dat de naam 'Canadabos' ontleend is aan de arbeiders die hier te werk werden gesteld. Gezien de lange weg naar dit ondoordringbare dennenbos, werd al gauw gezegd: ''t is net de weg naar Canada'.
Houtwal
Een houtwal werd aangelegd om vee en wild te keren en als eigendomsgrens voor de boer. Zo'n houtwal wordt ook wel wildwal, eswal genoemd. Of oude veedrift; een zandweg die tussen dorpen en heidevelden of graslanden in lagere delen van een gebied liep, zoals 'Ommermoer'.
-
Wandelkeuzepunt U45
-
Alternatief wandelpad
De hoofdroute gaat naar links over de 'stepping stones'. Staan de stapstenen onder water? Keer dan terug naar het brede zandpad en loop naar het knooppunt U43. Vervolg de markering (pijl: paars) tot de instructie Boslaan: Start-/eindpunt OV Balkbrug.
-
5
Mysterie Ommerschans ontrafeld
Mysterie Ommerschans ontrafeld
Met het uitdiepen van grachten, herstel van het ravelijn, het plaatsen van verhaalpalen en 'stepping stones' in de gracht werd de rijke geschiedenis van de voormalige vesting de Ommerschans weer zichtbaar gemaakt. In de punt van het ravelijn is het verhaal te beluisteren.
Archeologische informatie -
6
Een ravelijn
Oude ravelijn in ere hersteld
In ere hersteld, de oude ravelijn uit de achttiende eeuw. Deze ravelijn, een driehoekig buitenwerk van de vesting, heeft een licht oplopend vlak waarachter de manschappen beschermd stonden opgesteld en is omgeven door een ravelijnsgracht. Trap op 't pedaal voor de geschiedenis 'Ommerschans'.
-
Wandelkeuzepunt U43
-
7
Oude verbindingsweg
Oude Schansweg
Rond 1740 vond de uitbreiding plaats van de verdedigingsschans tot een van de grotere munitieopslagplaatsen van Nederland. De doorgaande route van het zuiden naar het noorden van Nederland liep om de schans heen. In 1832 was het (halfverharde) zandpad (wat nu Oude Schansweg is) de verbindingsweg.
Rondwandelingen Ommerschans -
8
Voormalige moestuin Veldzicht
Tuinen Rijksopvoedingsgesticht
Het enige overblijfsel van de voormalige tuin van het rijksopvoedingsgesticht Veldzicht, is de roodstenen muur waar de fruitbomen langs werden geleid. Fruit was vroeger een luxe product en kwajongens klommen daarom ook wel eens over die muur om wat te jatten. Of het 'gestolen' goed ze ook smaakte?
-
9
Koloniewijk en natuurbeheer
Koloniewijk
De naam herinnert aan de kolonie 'Ommerschans' van de 'Maatschappij van Weldadigheid'. Klik op de link om kennis te maken met al de zeven koloniën (Drenthe, Overijssel, België). De koloniewijk is nu een afwateringssloot.
Maatschappij van WeldadigheidNatuurbeheer landschap
Landschap Overijssel beheert de kleinschalige bosjes en graslanden (op de kaart geel gemarkeerd) rond korenmolen de Star. Via de grondwaterstand, kunnen we op een positieve manier invloed uitoefenen op de natuur.
Agrarisch natuurbeheer
-
Wandelkeuzepunt A12
-
10
Korenmolen de Star
Historie molen de Star
De molen aan de Koloniewijk, een zijwijk van kanaal de Dedemsvaart, is gebouwd in 1848. Vanaf de kruising Balkbrug had je toen zicht op de molen. Om graan te lossen kon men met een puntertje tot in de molen varen. In 1974 is de molen verplaatst naar de huidige locatie.
Het Magazijn
Het Magazijn is oorspronkelijk gebruikt als opslagplaats voor onderhoudsmaterialen voor kanaal de Dedemsvaart, en stond dichtbij de molen. Na het dempen van het kanaal is het Magazijn verplaatst en in 2002 naar de huidige locatie. Het Magazijn en korenmolen de Star zijn industriële monumenten.
Hedendaagse bedrijvigheid...
Vrijwilligers van molen de Star en hun vrienden houden de geschiedenis levend en organiseren regelmatig evenementen. O.a. tijdens de landelijke nationale molendag (mei) en open monumenten dag (september) vinden hier activiteiten plaats. Ook geopend tijdens plaatselijke wandel-/fiets evenementen.
-
Boslaan; start-/eindpunt OV
OV-reiziger: rechtsaf, Boslaan in, wandel tot Boslaan nr. 92 (wit huisje). Sla hier linksaf, Dronkemanslaantje. Looprichting: volg de omhooglopende POI-nummering en de wandelknooppunten om weer te eindigen in Balkbrug centrum.
-
11
Geschiedenis Balkbrug
Negentiende eeuw en verder
Vroeger was dit een onafzienbare vlakte, bedekt met heide en in de lagere delen veenplassen, lag open voor turfwinning. Wijken (waterwegen in het veengebied) werden gegraven om het veen te ontwateren en gestoken turf af te voeren. Er ontstond bebouwing langs De Dedemsvaart.
Balkbrug, een speciale functie
Eén van de drie belangrijke wegen die van het zuiden naar het noorden van ons land liep, moest vanwege de aanleg van kanaal De Dedemsvaart van een brug voorzien worden. De brug kreeg een speciale functie, namelijk een beweegbare balk; 'de balkbrug'. Zo komt het dorp aan zijn historische naam.
-
12
Halte Balkbrug centrum
Halte Centrum Balkbrug
OV-reiziger: in verband met de aanleg tunnel over de N377 kan deze bushalte verplaatst zijn? Volg de borden voor de 'voetganger' en bewandel de aanlooproute (oranje lijn) richting de omhooglopende POI-nummering en knooppunten voor de juiste looprichting.
Meer routes: dag of meerdaagse -
13
Rijksmonumenten in Balkbrug
Historie Limiethuisjes
Boslaan 92 laat het laatste zogeheten Limiethuisje van de kolonie Ommerschans zien, een Rijksmonument. Het werd bewoond door bewakers en hun gezinnen, die moesten voorkomen dat kolonisten konden ontsnappen. De Limiethuisjes stonden op strategische plekken (grens) in het 700 ha grote gebied.
Rijksmonument Boslaan/Ommerweg
Aan de Boslaan 13-35 en Ommerweg 7-17 en 10-28 staan nog een aantal zogeheten dienstwoningen, rond 1910 ontworpen door gevangenisarchitect Metzelaar voor medewerkers van rijksopvoedingsgesticht Veldzicht.
Dronkemanslaantje
Deze naam stamt uit de periode van de Maatschappij van Weldadigheid. Langs deze afgelegen weg gingen dronken kolonisten, na bezoek aan het café, terug naar de kolonie. Ondanks koloniegeld, alleen te gebruiken in de Ommerschans, lukte het sommigen toch om elders aan geld te komen voor drank.
-
Wandelkeuzepunt U44
-
14
Historie Boskerk
Voormalige Boskerk
Gebouwd in 1845 voor de protestantse bewoners van de bedelaarskolonie Ommerschans. Na sluiting van de kolonie werd het tot 1997 beurtelings gebruikt door de protestantse en katholieke bewoners van TBS kliniek Veldzicht. Sinds 2007 het 'Thomashuis' , voor volwassenen met een verstandelijke beperking.
Voormalige pastorie & school
Voor de katholieken duurde het tot 1869 voordat zij gebruik konden maken van een eigen kerk met pastorie. Het verhaal hierover is te lezen op het bordje aan Balkerweg 75, tegenover de voormalige school in Ommerschans. De kolonie Ommerschans was ooit een parochie binnen parochie Avereest.
-
Thomashuis Balkbrug - Rustpunt
Bij de voormalige kerk, nu het 'Thomashuis Balkbrug', een Rustpunt. OPEN wanneer dit bord in de houder staat. Links achter het hek kunt u iets (warms) nuttigen (prijslijst aanwezig). Vergeet niet om het hek te sluiten. Dit Rustpunt is het hele jaar geopend: In de wintermaanden welkom in het schuurtje (je mag daar ook gebruik maken van het toilet).
-
Wandelkeuzepunt U42
-
Parkeerplaats Ommerschans
-
15
Het Laer
Zichtlijnen
U betreed nu park het Laer. Op verschillende punten zijn er zichtlijnen aangebracht. Dit is een bewust gecreëerd vrij uitzicht. Ook vanaf deze plaats kunt u ver kijken zonder dat bomen of dergelijke het zicht belemmeren.
-
Balkbrug centrum
Nabij knooppunt 15, Lunchroom Bakkerij Oegema (eigen foto): voor de bakkerswinkel een zomerterras en bij minder goed weer welkom binnen in de sfeervol ingerichte lunchroom (op zondag gesloten).
