Oude voetsporen in Ommerschans

Highlights op deze route:

• 1

  Geschiedenis Ommerschans

  

  Geschiedenis Ommerschans

  Maar liefst drie cultuurhistorische tijdlagen brengen het (natuur) gebied 'De Ommerschans' als geschiedenis in beeld vanaf begin 17e eeuw tot heden. Na het openen van de linken, unieke verhalen....

  

  Ommerschans: Eerste tijdlaag

  'De Ommerschans' is rond 1625 gebouwd ter verdediging tegen de Spanjaarden en in de loop van de tijd uitgebreid met bastions en ravelijnen. Vanaf 1740 dient het terrein ook als munitieopslagplaats, 'Lands Magazijnen'. Eind 18e eeuw nam de militaire functie af, het terrein ligt er verlaten bij.

  Geschiedenis Ommerschans, link

  "Ze komen eraan!" Zo moet het in 1672 geklonken hebben op de schans van Ommen. In dat jaar viel de Munsterse bisschop Bernard van Galen, ook wel bekend als Bommen Berend, Overijssel binnen met een groot leger met 42.000 man voetvolk en 17.000 ruiters.

  

  Ommerschans: Tweede tijdlaag

  Ooit was hier de toegangspoort tot de onvrije kolonie Ommerschans (1818-1888). Hedendaags geïllustreerd op het punt waar een grote foto van 'De Ommerschans' staat. Beluister ook het verhaal Werelderfgoed 2018 of via de Verhalenpaal die op de parkeerplaats staat nabij de replica van het kanon.

  Video Werelderfgoed 2018

  Deze 'onvrije' kolonie was onderdeel van de Maatschappij van Weldadigheid, een maatschappelijk experiment bedacht door Johannes van den Bosch. Het gebouw, 100 x 100 vierkante meter in omtrek, bood plaats aan 1200 bedelaars.

  

  Ommerschans: Derde tijdlaag

  Eind 2007 is op initiatief van Staatsbosbeheer en de vereniging De Ommerschans het participatieproces ingezet. Deze samenwerking heeft geresulteerd in een visiedocument en werd opgesteld op 6 januari 2009. De derde tijdlaag: een balans om o.a. de cultuurhistorie en natuur te bewaren.

  Participatieproces Ommerschans Staatsbosbeheer Ommerschans

  

  Gidswandeling door Ommerschans

  Bij het 'kanon' staat ook een verhalenpaal. Trap rustig op het pedaal om het verhaal over dé Ommerschans met haar roerige tijden te beluisteren. Klik op de link voor nog meer verhalenpalen in het Vechtdal / Reestdal. Ook is het mogelijk tot een gidswandeling door 'De Ommerschans'.

  Gidswandeling door Ommerschans

  

  Wandelnetwerk & Verhaalpalen

  In het jaar 2010 was in Gramsbergen de aftrap van het regionale wandelnetwerk in het Vechtdal, provincie Overijssel. Met de markeringen in het veld (pijl in verschillende kleuren en van knooppunt naar knooppunt) stel je je eigen route samen. In het najaar van 2021 is het wandelnetwerk vernieuwd.

  Wandelnetwerk Vechtdal Verhalenpalen in het Vechtdal
• Wandelkeuzepunt U41

• 2

  Hist begraafplaats Ommerschans

  

  Historische begraafplaats

  De omheinde begraafplaats van bedelaarskolonie Ommerschans is in 1821 in gebruik genomen. Het voorste gedeelte is de laatste rustplaats van de ambtenaren van de kolonie, het achterste gedeelte was voor de kolonisten. De witte kruizen zijn geplaatst op de graven van overledenen van kliniek Veldzicht.

  Lees meer over Dodenakkers

  Informatiehut Ommerschans

  Op het fundament van het voormalige baarhuisje is een Informatiehut geplaatst door stichting participatieproject 'De Ommerschans' met een robuuste houten bank (voor de wandelaar(s).

  

• Wandelkeuzepunt U46

• Wandelkeuzepunt U47

• 3

  Hoeve nr. 4 in Ommerschans

  

  Historie Hoeve Nr 4

  Dit is één van de 21 hoeves uit de voormalige kolonie Ommerschans. Na sluiting van de kolonie, werd de boerderij als zuivelhoeve in gebruik genomen voor jongens van rijksopvoedingsgesticht Veldzicht (1894-1930). Nu is het eigendom van familie Hiemstra. Zij runnen een biologisch melkveebedrijf.

  Hoeve No 4

  

  Plattegrond Ommerschans, circa 700 hectare groot (rond 1818) met limiethuisjes (rode blokjes) op strategische punten (bewaking)en circa 20 hoeve's (lichtbruine blokjes), waarvan er nu nog een aantal zijn, zoals deze hoeve Nr.4 aan Balkerweg 72. Bron: RAAP-Rapport 2216, 2010.

  Smederij Bart Hiemstra

  Pal naast de historische kolonieboerderij bevindt zich smederij Hiemstra. De jonge Bart Hiemstra is zeer gedreven om het oude smedenambacht in ere te houden. Locatie is niet te bezoeken.

  Lees meer

  

• Wandelkeuzepunt U48

• Wandelkeuzepunt U49

• 4

  Canadabos en houtwal

  

  De naam 'Canadabos'

  De naam 'Canadabos' was al ver voor de tweede wereldoorlog bekend. Men vermoedt dat de naam 'Canadabos' ontleend is aan de arbeiders die hier te werk werden gesteld. Gezien de lange weg naar dit ondoordringbare dennenbos, werd al gauw gezegd: ''t is net de weg naar Canada'. Maar wat is het?

  Lees snel verder ...

  

  Houtwal

  Een houtwal werd aangelegd om vee en wild te keren en als eigendomsgrens voor de boer. Zo'n houtwal wordt ook wel wildwal of eswal genoemd, of 'oude veedrift'; een zandweg die tussen dorpen en heidevelden of graslanden in lagere delen van een gebied liep, zoals 'Ommermoer'. Klik op deze link.

  Landschapsgeschiedenis kolonie

  Deze houtwal, een verbindingspad door Ommerschans, valt onder het privéterrein van de fam. Hiemstra. Het is een gemarkeerd pad (pijl: geel) van het regionale wandelnetwerk waarop wandelaars van harte welkom zijn.

  Leestekens van het landschap
• Wandelkeuzepunt U45

• Alternatief wandelpad

  Bij het oranje bordje Vechtdal kun je naar links het alternatieve wandelpad volgen (oranje lijn). Staan de 'stapstenen' (foto) te ver onder water? Keer dan terug naar het brede zandpad en loop naar het knooppunt U43. Vervolg het regionale wandelnetwerk (pijl: paars) tot het (OV) start-/eindpunt.

  

• 5

  Mysterie Ommerschans ontrafeld

  

  Mysterie Ommerschans ontrafeld

  Met het uitdiepen van grachten, herstel van het ravelijn, het plaatsen van verhaalpalen en 'stepping stones' in de gracht werd de rijke geschiedenis van de voormalige vesting de Ommerschans weer zichtbaar gemaakt. In de punt van het ravelijn is het verhaal te beluisteren.

• 6

  Een ravelijn

  

  Oude ravelijn in ere hersteld

  In ere hersteld, de oude ravelijn uit de achttiende eeuw. Deze ravelijn, een driehoekig buitenwerk van de vesting, heeft een licht oplopend vlak waarachter de manschappen beschermd stonden opgesteld en is omgeven door een ravelijnsgracht. Trap op 't pedaal voor de geschiedenis 'Ommerschans'.

• Wandelkeuzepunt U43

• 7

  Oude Schansweg en Veldzicht

  

  Oude Schansweg

  Rond 1740 vond de uitbreiding plaats van de verdedigingsschans tot een van de grotere munitieopslagplaatsen van Nederland. De doorgaande route van het zuiden naar het noorden van Nederland liep om de schans heen. In 1832 was het (halfverharde) zandpad (wat nu Oude Schansweg is) de verbindingsweg.

  

  Tuinen Rijksopvoedingsgesticht

  Het enige overblijfsel van de voormalige tuin van het Rijksopvoedingsgesticht Veldzicht is de hedendaagse lange rode stenen muur waar de fruitbomen langs werden geleid. Fruit was vroeger een luxe product en kwajongens uit de buurt klommen daarom ook wel eens over deze muur om wat te jatten.

• 8

  Koloniewijk en natuurbeheer

  

  Koloniewijk

  De naam herinnert aan de kolonie 'Ommerschans' van de 'Maatschappij van Weldadigheid'. Klik op de link om kennis te maken met alle zeven koloniën (Drenthe, Overijssel, België). De koloniewijk is nu een afwateringssloot.

  Maatschappij van Weldadigheid

  

  Natuurbeheer landschap

  Landschap Overijssel beheert de kleinschalige bosjes en graslanden (op de kaart geel gemarkeerd) rond de monumentale korenmolen De Star. Via de grondwaterstand, kunnen we op een positieve manier invloed uitoefenen op de natuur.

  Agrarisch natuurbeheer
• 9

  Korenmolen De Star

  

  Historie molen de Star

  De molen aan de Koloniewijk, een zijwijk van kanaal de Dedemsvaart, is gebouwd in 1848. Vanaf de kruising Balkbrug had je toen zicht op de molen. Om graan te lossen kon men met een puntertje tot in de molen varen. In 1974 is de molen verplaatst naar de huidige locatie.

  Het Magazijn

  Het Magazijn is oorspronkelijk gebruikt als opslagplaats voor onderhoudsmaterialen voor kanaal de Dedemsvaart, en stond dichtbij de molen. Na het dempen van het kanaal is het Magazijn verplaatst naar de huidige locatie. Het Magazijn en korenmolen de Star zijn industriële monumenten.

  

  Hedendaagse bedrijvigheid...

  Vrijwilligers van molen de Star en hun vrienden houden de geschiedenis levend en organiseren regelmatig activiteiten, o.a. op Nationale Molendag (in mei), Open Monumentendag (in september) en tijdens plaatselijke wandel- en fiets-evenementen.

  Openingstijden molen

  

  Streekproducten molenwinkel

  In principe is molen de Star op elke zaterdag van 10 tot 16 uur geopend, zo ook het winkeltje in 'Het Magazijn' met streekproducten (meel / bakproducten, kaassoorten van 'De Weldaad' en droge worst van boerderij Uut 't Veld).

  

• Wandelkeuzepunt A12

• Boslaan: start-/eindpunt OV

  OV-reiziger: bewandel de Boslaan (oranje lijn) tot nr. 92 (wit huisje met rieten dak). Sla hier linksaf (pijl: paars tot U41 in Ommerschans) en vervolg het regionale wandelnetwerk (pijl: verschillende kleuren). Alternatief pad (oranje lijn).

  

• 10

  Geschiedenis Balkbrug

  

  Negentiende eeuw en verder

  Vroeger was dit gebied een onafzienbare vlakte met heide en in de lagere delen veenplassen. Voor de turfwinning werden in de 19e eeuw 'wijken' gegraven om het veen te ontwateren en gestoken turf af te voeren. Er ontstond bebouwing langs kanaal De Dedemsvaart in de voormalige gemeente Avereest.

  Lees meer over Avereest

  Balkbrug, een speciale functie

  Eén van de drie belangrijke wegen die van het zuiden naar het noorden van ons land liep, moest vanwege de aanleg van kanaal De Dedemsvaart van een brug voorzien worden. Deze brug kreeg een speciale functie, namelijk een beweegbare balk; 'de balkbrug'. Zo komt het dorp aan zijn historische naam.

  

  Verbinding met de Ommerschans

  Komende vanaf de brug, in het vroegere hart van Balkbrug, ging men over de Ommerweg richting de Ommerschans, Witharen naar Ommen. Op de foto: één van de vele 'wijken' die een verbinding had met kanaal De Dedemsvaart. Er rest nu nog een gedeelte aan Ommerweg, beschermd dorpsgezicht Balkbrug.

  Maak een tijdreis van 200 jaar

  Klik op de link '200 jaar topografie' en maak een tijdreis van 200 jaar door de Nederlandse kaart en de omgeving van de voormalige gemeente Avereest. Hedendaags, vanaf het jaar 2001, gemeente Hardenberg.

  200 jaar topografie

  Maatschappij van Weldadigheid

  Vanaf 1848 werd het graan gemalen door molen de Star in Balkbrug, waarvoor Jan ten Kate een overeenkomst had getekend met de Maatschappij van Weldadigheid. Er werd grond afgestaan om doormiddel van een te graven kanaal vanaf de Ommerschans verbinding (zijkanaal) te maken met De Dedemsvaart.

  Geschiedenis komt tot leven...

  

  Kunstwerk symboliseert kanaal

  Kunstwerk Balkbrug (Vechtdalverbinding) 2021: De drukke N377 kruist Balkbrug in het hart. Dit ontwerp voorziet in een onderdoorgang voor het snelverkeer zodat de twee helften van het dorp weer beter met elkaar in verbinding komen. Het ontwerp (A&E architecten) symboliseert het voormalige kanaal.

  Lees meer
• Balkbrug centrum

  Nabij knooppunt 15, Lunchroom Bakkerij Oegema (eigen foto): voor de bakkerswinkel een zomerterras en bij minder goed weer welkom binnen in de sfeervol ingerichte lunchroom (op zondag gesloten).

  

  Bakkerij Oegema
• 11

  Rijksmonumenten in Balkbrug

  

  Rijksmonumenten in Balkbrug

  Boslaan 92 toont het laatste zogeheten Limiethuisje van kolonie Ommerschans, een Rijksmonument. Het werd bewoond door bewakers en hun gezinnen, die moesten voorkomen dat kolonisten konden ontsnappen. De Limiethuisjes stonden op strategische plekken (grens) in het 700 ha grote gebied.

  

  Rijksmonument Boslaan/Ommerweg

  Aan de Boslaan 13-35 en Ommerweg 7-17 en 10-28 staan nog een aantal zogeheten dienstwoningen, rond 1910 ontworpen door gevangenisarchitect Metzelaar voor medewerkers van rijksopvoedingsgesticht Veldzicht.

  Rijksmonumenten in Balkbrug

  

  Dronkemanslaantje

  Deze naam stamt uit de periode van de Maatschappij van Weldadigheid. Langs deze afgelegen weg gingen dronken kolonisten, na bezoek aan het café, terug naar de kolonie. Ondanks koloniegeld, alleen te gebruiken in de Ommerschans, lukte het sommigen toch om elders aan geld te komen voor drank.

  Dronkenmanslaantje, lees meer

  

• Wandelkeuzepunt U44

• Thomashuis Balkbrug - Rustpunt

  Bij de voormalige kerk, nu het 'Thomashuis Balkbrug', een Rustpunt (minihoreca met selfservice). OPEN wanneer het hek ook geopend is. Bij het kraampje kun je iets (warms) nuttigen (prijslijst aanwezig). Dit Rustpunt is het hele jaar geopend.

  

  Thomashuis Balkbrug - Rustpunt
• Wandelkeuzepunt U42