Planten

Kievitsbloem

Kievitsbloem
Kievitsbloem  Foto Josette Veltman
N 52° 29.556' E 006° 12.077'

De kievitsbloem, oftewel de Zwolse tulp, is een echte plant van de streek langs de Overijssels Vecht, de weteringen in Zwolle, het Zwarte Water en op enkele plekken langs de IJssel. Oudere mensen vertellen nog over de bossen Zwolse tulpen die ze als kind plukten. Tegenwoordig is de wilde kievitsbloem echter een zeer zeldzame verschijning en wettelijk beschermd.

Herkenning

De wilde kievitsbloem (Fritillaria meleagris) is een bolgewas uit de leliefamilie (Liliaceae). In april bloeien de kievitsbloemen en vind je de paarse klokken in de weilanden in de uiterwaarden. Diep rood-paars geblokte bloemen, bengelen als klokken aan de ijle stengels. Tussen de paarse bloemen bungelt een enkele witte bloem.

Standplaats

Ze komen nog maar op een paar plekken in Nederland voor waarvan het overgrote deel (95%) op de oeverlanden langs de Overijsselse Vecht en het Zwarte Water bij Zwolle en Hasselt. In natuurgebied Buitenlanden Langenholte bloeien ze in grote aantallen. De waarde van het gebied is zo uniek, dat het terrein is aangewezen tot Natura 2000 -gebied. 6In het Zuid-Hollandse veenweidegebied is een tweede bolwerk te vinden. Nederland is de tweede grote groeiplaats in de wereld waarbij de Loire (Frankrijk) de grootste is. Oorspronkelijk komt de wilde kievitsbloem voor op klei-op-veengronden die in de winter onder water kwamen te staan. De kievitsbloem kan erg slecht tegen veranderingen in het grondwaterpeil en veel bemesting. Vandaar dat hij op de meeste plaatsen al lange tijd niet meer voorkomt.

Kievitsbloem

De Kievitsbloem de mooiste bloem van het land?

De trots van Landschap Overijssel - de wilde kievitsbloem - is genomineerd voor de verkiezing van de Nationale Bloem. De kievitsbloem - ook wel Zwolse tulp genoemd - neemt het op tegen het fluitenkruid, het madeliefje, de paardenbloem en de pinksterbloem "Mooi dat er aandacht is voor deze prachtige beschermde plant die wij koesteren in onze natuurgebieden rondom Zwolle," aldus directeur Michael Sijbom.

Witte Kievitsbloem
Witte kievitsbloem  Foto Annie Keizer
Kievitsbloem
Kievitsbloem   Foto Jacob van der Weele
Kievitsbloem
Kievitsbloem  Foto Loeki van Tweel
Kievitsbloemen
Kievitsbloemen  Foto Loeki van Tweel
Kievitsbloemen langs het Zwartewater
Kievitsbloemen langs het Zwartewater  Foto Erik de Kruif

Verspreiding

De verspreiding van de wilde kievitsbloem gaat via de relatief grote zaden. Het zaad drijft over het water en verspreidt zich zo. Dit is ook de reden dat het belangrijk is dat het groeigebied jaarlijks of in ieder geval om de paar jaar overstroomt. Een gemiddeld overstromingsregime van vijf dagen per jaar is ideaal voor de kievitsbloem, het liefst in februari of maart. Door het water blijft de bodem lang nat en koud en komt de grasgroei tot stilstand. De kievitsbloem is een bolgewas, dus die kan dan in het voorjaar vanuit zijn reserves in de bol sneller van start met groeien dan de concurrerende grassen. Ook zorgt het water ervoor dat er in de grasmat open plekken ontstaan die weer geschikt zijn voor de zaden van de kievitsbloem. De kievitsbloem doet er maar liefst acht jaren over om in bloei te komen. Dat maakt de plant ook kwetsbaar.

Liefde tussen de hommel en de kievitsbloem

Alleen de meest opvallende kievitsbloemen, dus de bloemen die het felst oplichten tegen de grijze achtergrond, kunnen rekenen op hommelvisite. Het gaat om de mate waarin een kievitsbloem licht reflecteert. “Hoe intenser de bloem het zogenoemde nabij-infrarood licht weerkaatst, hoe interessanter die is voor de hommel.” Hommelkoninginnen die rond maart, april ontwaken hebben veel nectar nodig om een nieuw volk te kunnen stichten. Kievitsbloemen hebben die nectar volop in de aanbieding.
Daar staat wel iets tegenover: bestuiving door de hommel. “Kievitsbloemen en hommelkoninginnen zijn dus nauw aan elkaar verbonden”, aldus Michiel Poolman, ecoloog. “Ook enkele soorten zandbijen kunnen de planten bestuiven, maar hommels vormen de hoofdmoot. Daarom letten we in het beheer er bijvoorbeeld op dat we gefaseerd maaien zodat er altijd voldoende voedsel voorradig is voor insecten, ook later in het seizoen voor overleving van het hommelvolk. Dat is goed voor de
hommels én de kievitsbloem.”

Kievitsbloem krijgt bezoek van vosje
Kievitsbloem krijgt bezoek van vosje  Foto Michiel Poolman
“Hommels zien vooral een grauwgrijze wereld waarin o.a. de kievitsbloem, die zonlicht reflecteert, als stormlantaarns die dansen in de wind”
Albert Corporaal. Auteur van Het kievitsbloemenboek, bergplant aan zee

Waar vind je de kievitsbloem bij Landschap Overijssel?

Buitenlanden Langenholte; vanaf het fietspad op de dijk bij camping de Agnietenberg kun je met een verrekijker de vele kievitsbloemen bekijken. Of mooier nog, huur een kano, liefst in april, en peddel langs het gebied. Vergeet ook hier je verrekijker niet. Op verschillende plekken langs de Weteringen in Zwolle (bijvoorbeeld Nieuwe Wetering, het Zwarte Water en de Vecht) kun je velden vol kievitsbloemen zien. Natuurbeschermingsorganisaties, zoals Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten organiseren excursies om onder begeleiding de velden in te gaan. Eens per twee jaar organiseert Landschap Overijssel de voorjaarsexcursie exclusief voor donateurs naar de kievitsbloemen.

Kievitsbloem, Buitenlanden Langenholte Zwolle

Exclusieve wandeling voor donateurs! 21-28 april 2023

Ja, ik wil mee!

Schakel marketing cookies in om deze content te tonen

Voor video's maken we o.a. gebruik van YouTube. YouTube plaatst cookies voor het weergeven van relevante video's.

Cookie-instellingen
Steun natuur en landschap in Overijssel!

Dit kan al vanaf € 2,00 per maand!

Meld je aan