Reestdal: groen & rood erfgoed

Voel u bij ons welkom

Graag verwelkomen we niet alleen onze campinggasten, maar ook de passanten die binnenkomen om zich te informeren bij onze receptie en/of kort willen pauzeren in het knus ingerichte winkeltje met (streek) producten in ons dagelijks geopende 'Koffie to Go.' Buiten een overdekt terras.

Te voet of per fiets?

Op de splitsing Schapenstreek / De Haar: nabij het wandelkeuzepunt A25 staat een bord van Si-Es-An om u uitgebreid te informeren over het wandel en/of fietsnetwerk middels knooppunten door het Idyllisch Reestdal. Een uniek beekdallandschap op de natuurlijke grens van Overijssel en Drenthe.

Een gezinsroute beleven?

Wij bieden u vele mogelijkheden: niet alleen op de fysieke kaart, maar ook via de app-routes. Die app-routes zijn te vinden bij Landschap Overijssel. Wilt u liever een tocht op de pedalen, ook dat is mogelijk. Ons bord staat ter oriëntatie aan De Haar / Schapenstreek bij de uitgang van Si-Es-An.

Bourgondisch wandelen?

Wil je graag een meerdaagse wandeling door het oeroude Reestdal met een groepje gelijkgestemden ervaren? Informeer naar de mogelijkheden bij de receptie! Wat kunt u verwachten? Open de link 'bourgondisch wandelen'; het team Si-Es-An brengt u op de hoogte over de recentste wandelmogelijkheden.

Survival Experience

Zowel passanten als campinggasten kunnen aan De Haar in Balkbrug gebruik maken van het park 'Reestdal Outdoor' (sportieve spelelementen). Het Outdoorpark onderging een metamorfose vanaf het jaar 2024. Informeer naar de (groeps)mogelijkheden bij de receptie.

De Haar 5: Toen & Nu

De Haar en Westerhuizingerveld waren vroeger uitgestrekte, woeste gronden. Na verloop van tijd vestigden zich boeren in het gebied, de kleine boerenbedrijven vormden samen een buur(t)schap, ontgonnen het land en/of starten een camping. Hedendaags behoort boerderij 'De Deel' bij camping Si-Es-An.

De Haar 7: Toen & Nu

Vroeger zag dit gebied er heel anders uit. De schaapherder doolde vanaf buurtschap Den Huizen (op dat erf zie je nog een monumentale schaapskooi) over de Haardennen tot in het Westerhuizingerveld (richting 't Staphorsterbos). Tegenwoordig vormt Brasserie de Boerderij het hart van camping Si-Es-An.

Welkom in het Reestdal

'Het Reestdal' kent een grote variatie aan landschapselementen waaronder de natuurgebieden van Landschap Overijssel en Het Drentse Landschap. Je waant je op sommige plekken in een openluchttheater waar achter ieder doorkijkje iets moois valt te ontdekken in het coulissenlandschap.

Natuurlijk openluchttheater

Afhankelijk door welk natuurgebied je loopt; stuifduinen waarop hoge naaldbomen, het gemengde (loof/naald)bos, heidevelden en glooiende essen. In het voorjaar een tapijt aan geel bloeiende hooilanden langs het sterk meanderende en voormalige hoogveenbeek en grensrivier de Reest.

Streekeigen landschap

Streekeigen bomen en struiken zijn soorten die van nature of vanuit cultuurhistorisch perspectief in een gebied voorkomen. Doordat de soorten zich al eeuwenlang aan de omstandigheden hebben aangepast, zijn ze beter bestand tegen bijvoorbeeld vorstperiodes en ziektes.

Betekenis 'Schapenstreek'

Het brede zandpad was vroeger, komende vanaf buurtschap Den Huizen, een belangrijk verbindingspad voor de schaapsherder. Het gaat hier om een zogenaamde schapendrift of schapenstreek. Over dit pad dreef de schaapherder zijn kudde naar de heide Westerhuizingerveld.

Oude landwegen Avereest

De schapendrift was één van de vele oude landwegen in Avereest en diende voornamelijk als verbinding tussen de boerderijen en gebruiksgronden. Dit zandpad laat nog iets van toen zien: aan weerszijden zie je nog gedeeltelijk de hoge aarden wal die de schapen op het rechte pad moest houden.

Natuurbelevingspad

Aan dit pad, na de winter weer vol varens en mossen, hangen her en der verspreid nestkastjes aan de bomen. Een initiatief van NWG de Reest in samenwerking met Landschap Overijssel. Aan de rand van het bos zijn soms reeën te spotten.

Turfwijken Toen & Nu

In vogelvlucht terug naar oude, historische wijken en de nog bestaande turfwijken en vaarten in de gemeente Avereest. Dankzij Baron Van Dedem is toen het kanaal De Dedemsvaart tot stand gekomen. Als gevolg hiervan moesten vele wijken worden gegraven om de gewonnen turf per schip af te voeren.

Wijken in Balkbrug

De Huizinger- en Haarwijk was 'toen' een van de vele kenmerkende wijken in het voormalige Schoutambt Avereest. (Westerhuizingerveld, den Huizen en de Haar, Oud-Avereest, Balkbrug, de Kolonie, den Kaat, den Oosterhuis, Strooiendorp.) Bron: boek Wijkend Verleden, hist. ver. Avereest.

Film over turfsteken

Vroeger werd er van hoogveen brandstof gemaakt: turf. Grote gebieden zijn in enkele eeuwen afgegraven. Zodra het veen was verdwenen, trokken de mensen verder een nieuw hoogveengebied in. De bovenste veenlaag, de bolster, is niet bruikbaar als brandstof. Hoe dit gebeurde in 1938, bekijk de video.

Toen: speel-/kanovijver

Het Heuveltjesbosbad in Balkbrug werd in 1937 aangelegd als speel-/kanovijver in de bosrijke omgeving genaamd Heuvelenbosch. Een prachtplek voor een recreatieplas, annex kanovijver. Kijk even naar rechts (achter het rasterwerk) de diepte in, dan zie je nog iets van de contouren van toen. Foto: HVA.

Recreatieplas vanaf 1950

Het zwembad dat in de beginjaren 50 ontwikkelde zich als het Heuveltjesbosbad Balkbrug tot het prachtige, hedendaagse zwembad. In het jaar 2013-2015 werd het uitgeroepen als het mooiste zwembad van Nederland.

Historie trambaan

Waar je nu op loopt, een hoger gelegen recht (ruiter)pad, lag vroeger een trambaan (archieffoto's HVA). Er ging van 1905 een tram vanuit Balkbrug richting De Wijk/Meppel. Door de opkomst van de vrachtwagens werd rond 1947 de D.S.M. en de Spoorwegmaatschappij Balkbrug-Meppel opgeheven. Open de link.

Balkbrug; de 19e eeuw

Vroeger was dit gebied een onafzienbare vlakte met heide en in de lagere delen veenplassen. Voor de turfwinning werden in de 19e eeuw 'wijken' gegraven om het veen te ontwateren en gestoken turf af te voeren. Er ontstond bebouwing langs kanaal De Dedemsvaart in de voormalige gemeente Avereest.

Eén van de drie belangrijke wegen die van het zuiden naar het noorden van ons land liep, moest vanwege de aanleg van kanaal De Dedemsvaart van een brug voorzien worden. Deze brug kreeg een speciale functie, namelijk een beweegbare balk; 'de balkbrug'. Zo komt het dorp aan zijn historische naam.

Balkbrug, gezichtsbepalend

Waarden beschermd dorpsgezicht: op 24 november 2011 is een gebied aan de zuidkant van Balkbrug aangewezen als beschermd dorpsgezicht. Het beschermde gebied omvat het centrale, meest gave deel van de negentiende eeuwse, orthogonale veenontginningen in Ommerschans van de Maatschappij van Weldadigheid.

Verbinding met de Ommerschans

Komende vanaf de brug, in het vroegere hart van Balkbrug, ging men over de Ommerweg richting buurtschap Ommerschans, Witharen naar Ommen. Op de foto: één van de vele 'wijken' die een verbinding had met het kanaal 'De Dedemsvaart'. Er rest nog een gedeelte in het beschermd dorpsgezicht Balkbrug.

Maak een tijdreis van 200 jaar

Klik op de link '200 jaar topografie' en maak een tijdreis van 200 jaar door de Nederlandse kaart en de omgeving van de voormalige gemeente Avereest. Hedendaags, vanaf het jaar 2001, gemeente Hardenberg.

Maatschappij van Weldadigheid

Vanaf 1848 werd het graan gemalen door molen 'De Star' in Balkbrug, waarvoor Jan ten Kate een overeenkomst had getekend met de Maatschappij van Weldadigheid. Er werd grond afgestaan om doormiddel van een te graven kanaal vanaf de Ommerschans verbinding (zijkanaal) te maken met De Dedemsvaart.

Kunstwerk symboliseert kanaal

Kunstwerk Balkbrug (Vechtdalverbinding) 2021: De drukke N377 kruist Balkbrug in het hart. Dit ontwerp voorziet in een onderdoorgang voor het snelverkeer zodat de twee helften van het dorp weer beter met elkaar in verbinding komen. Het ontwerp (A&E architecten) symboliseert het voormalige kanaal.

Lanenstructuur koloniën

De Koloniën van Weldadigheid (1818-1888) leverden een zeer typisch landschap op dat ruim tweehonderd jaar na hun ontstaan nog altijd herkenbaar is. Zo ook in het beschermde dorpsgezicht Balkbrug met haar kenmerkende rechte bomenlanen, wijken, huizen en gebouwen!

Deze 'groene' en 'rode' monumenten is het resultaat van een doelgerichte ontginning door de mens. Zowel in Nederland (5 koloniën) als België (2 koloniën). In juli 2021 werd deze unieke waarde internationaal erkend en werden de Koloniën van Weldadigheid ingeschreven op de Unesco Werelderfgoedlijst.

Rijksmonumenten in Balkbrug

Boslaan 92 toont het laatste zogeheten Limiethuisje van kolonie Ommerschans, een Rijksmonument. Het werd bewoond door bewakers en hun gezinnen, die moesten voorkomen dat kolonisten konden ontsnappen. De Limiethuisjes stonden op strategische plekken (grens) in het 700 ha grote gebied.

Rijksmonument Boslaan/Ommerweg

Aan de Boslaan 13-35 en Ommerweg 7-17 en 10-28 staan nog een aantal zogeheten 'dienstwoningen'. Deze zijn rond 1910 ontworpen door de gevangenis architect Metzelaar voor medewerkers van rijksopvoedingsgesticht Veldzicht.

Dronkemanslaantje

Deze naam stamt uit de periode van de Maatschappij van Weldadigheid. Langs deze afgelegen weg gingen dronken kolonisten, na bezoek aan het café, terug naar de kolonie. Ondanks koloniegeld, alleen te gebruiken in de Ommerschans, lukte het sommigen toch om elders aan geld te komen voor drank.

Stoommonsters rond 1939

De aanleg van de tramlijn - Balkbrug / Meppel - verliep met de nodige strubbelingen. Enkele boeren stagneerden de plannen, met als gevolg dat de tramlijn ter plaatse moest worden omgeleid door de heidevelden van boeren in Oud-Avereest. Station Balkbrug was tevens postkantoor en café.

Kanaal 'De Dedemsvaart'

Kanaal 'De Dedemsvaart' was de levensader van Balkbrug. Door de aanleg van het 40 km lange kanaal 'De Dedemsvaart' tussen Hasselt en Ane ontstonden nieuwe nederzettingen langs het water. Ook in het dorp Balkbrug met haar winkeltjes, scholen en monumentale panden van de wat rijkere mensen.

Zandafgraving

Voor het dempen van het kanaal De Dedemsvaart, waarover nu de dubbele verkeersweg N377 ligt, werd in het jaar 1966 zand uit de huidige visvijver zand gehaald. Hedendaags een verpacht viswater genaamd 'De Bosvijver' van HSV en waar het goed toeven is op een bankje aan de waterkant.

Reliefgronden in beeld

Kijkend naar alle windstreken krijg je goed het begrip 'Heuvelenbosch' in beeld. Een naam die 'toen' is ontstaan. Het 'relief' aan gronden verwijst naar de hoogtes en laagtes in het landschap. Het is één van de vele natuurgebieden van Landschap Overijssel en kent unieke hoogteverschillen!

Landschap uit balans?

Autochtone - ook wel ‘wilde’ - bomen en struiken zie je vooral op plekken waar vóór 1850 bos groeide. Eeuwenlang hebben deze wilde soorten zich aangepast aan veranderingen in hun omgeving. Maar bovenal zijn ze van groot belang voor onze soortenrijkdom. Landschap Overijssel maakt zich sterk voor

Varens en hun biotoop

Een grote verscheidenheid aan dieren gebruiken de bladeren van varens als voedsel en bieden tevens een dekking aan vogels. Ze zijn een leefgebied voor kleine insecten en sommige kleine zoogdieren, maar ook een veilige plek voor de ontwikkeling van larven van sommige soorten motten en vliegen.

Historie Huizingerwijk

Kijkend naar de Huizingerwijk (foto) kun je je moeilijk voorstellen dat er druk werd gevaren door boeren op een zogeheten 'zomp' tussen het buurtschap Den Huizen en het kanaal De Dedemsvaart. Foto: op één van deze 'zompen', een schip met weinig diepgang, kon de boer schapen en turf vervoeren.

Natuurwaarden veengaten

Voor de natuurwaarden van de zogeheten veenputten 'De veentjes' is goed onderhoud belangrijk. Wanneer er veel zonlicht op de grond komt, kan er een mooi biotoop ontstaan voor planten en dieren. Misschien voelt de (heide-/groene) kikker zich hier dan ook wel thuis. NWG de Reest zet zich hiervoor in.

Zeefdruk 'Haardennen'

Jan Jager zocht de afgelopen jaren naar manieren om het landschap vast te leggen. Jager deed ooit praktijkervaring op als zeefdrukker bij firma Bergslot in Dedemsvaart. Later gebruikt hij de zeefdruk op kunstzinnige wijze en deelt hij zijn passie in het vrijwilligersteam bij Drukkerijmuseum Meppel.

Foto boven: dit is een van de favoriete plekken van Jan Jager. Heel beschut ligt het kleinschalige heideveld tussen de hoge dennen in het heuvelachtige natuurgebied. Misschien herken je de plek in zijn zeefdruk.

IJstijd

De geschiedenis van het natuurgebied Haardennen gaat ver terug tot in de voorlaatste ijstijd, zo'n 150.000 jaar geleden. Door het kruiende, smeltende ijs ontstonden hoogteverschillen en verschillende aardlagen, o.a. trilveen. Je kunt het nog voelen, als je springt.

Het heuvelachtige (moerassige) landschap van nu is in beheer van Landschap Overijssel. Een van hun natuurterreinen met elk hun eigen verhaal. Klik op de link.

Schuilplekken

De struiken, hier links en rechts van het pad, bieden een fijne leefomgeving aan allerlei vogelsoorten. In het struikgewas vinden ze volop voedsel, in de vorm van insecten en bessen, en ook vormen de struiken een beschutte schuilplek voor vogels. Benieuwd naar alle vogelsoorten?

Geritsel en gekwetter

Als je even oplet, beweegt er van alles en hoor je gekwetter. Het zachte tikken van de roodborst en het winterkoninkje, het roepen van allerlei mezensoorten, de alarmroep van de merels. Soms zie je iets verderop groepjes vinken op de paden hun kostje bij elkaar scharrelen. Tip, zet het geluid hard.