Kleurrijk Staphorst & omgeving

De B-24 Liberator 42-52332

Op 15 maart 1944 ontplofte de B-24 42-52332, hoog in de lucht boven Den Hulst. De wrakstukken van het toestel kwamen aan beide kanten van de Dedemsvaart neer. In het weiland waarover u uitkijkt als u voor het informatiepaneel staat, kwam ook een deel van het toestel neer.

In het boek "de jaren 1940 - 1945 in Nieuwleusen" is een uitgebreider verhaal gepubliceerd rond de gebeurtenissen die dag. Voor meer informatie kan contact opgenomen worden met de Historische vereniging van Nieuwleusen.

Foto's: museum Palthehof

Geschiedenis Nieuwleusen

De ontginning van de woeste gronden werd, na het oprichten van de Leusener Compagnie in 1631, voortvarend ter hand genomen. In de negentiende eeuw droeg Baron Jan Willem van Dedem, door het laten graven van kanaal De Dedemsvaart, bij tot bloeiende handel rond de sluizen en brug (o.a. winkeltjes).

Camperplaats Vechtdal

Camperplaats Vechtdal in Nieuwleusen ligt in het mooie Vechtdal en aan de rand van het Reestdal. Met de fiets ben je in 30 minuten in Staphorst. Ommen ligt 14,5 km en het groenste dorp van Nederland (in 2015) Dalfsen, ligt op 12 km van de camperplaats. Een handige uitvalsbasis voor deze route.

De Vier Bergen

Vroeger toen dit gebied (Staatsbossen) nog als 'woeste grond' werd aangeduid, was duidelijk het heuvelachtige, moerassige terrein te herkennen aan vier in het oog springende heuvels, zogeheten 'Horsten' dat 'hoogten' betekent. Op die hoogten zie je nog steeds hagelwit stuifzand (foto).

Boswachterij Staphorst nu

Vledders en Leijerhooilanden

Net ten zuiden van het dorp IJhorst ligt een uniek natuurgebied: de Vledders en Leijerhooilanden. Dit gebied kenmerkt zich door zijn open karakter en bestaat voor het overgrote deel uit hooilanden.

Het partroon van de percelen is al eeuwenoud en centraal in het gebied ligt de Streitenvaart waardoor het van oorsprong venige gebied al in de middeleeuwen werd drooggelegd. Door deze drooglegging kon er in dit van oorsprong kletsnatte gebied toch hooi van het land worden gehaald.

Helaas heeft de drooglegging ook minder goede gevolgen gehad. Veel van de natuurwaarden waren in de loop van de tijd verdwenen, waaronder veel soorten weidevogels en de zeer soortenrijke blauwgraslanden. Het hooiland beheer was veranderd in weilanden met koeien.

Herstel

Stichting Landschap Overijssel werkte een herstelplan uit voor het gebied. Door het dichten van vele greppels en minder diep maken van sloten is het gebied weer natter geworden. En dankzij gerichte grondaankoop is het gebied vergroot en aaneengesloten. Ook is de grondwaterstand verhoogd.

Verpletterend effect

Het resultaat daarvan is indrukwekkend. Hans Pohlmann, manager Natuur legt uit wat hij ziet in het gebied. "Het is hier erg nat en dat maakt het een perfect gebied voor bijzondere vogelsoorten zoals het porseleinhoen, de kwartelkoning en de watersnip. Die profiteren van de vele insecten".

Kraanvogels

Eén van de voorspellingen kwam al snel uit: binnen een jaar zaten er kraanvogels in de Vledders! Kortom, het gebied is al het beleven waard en zal in de nabije toekomst één van de pareltjes in Noord Overijssel vormen. Open de links hieronder!

Het succes van de Vledders Filmpje over de Vledders

KroKo MultiPunt VVV & winkel

De streekwinkel 'KroKo MultiPunt' en Tourist Info 'Het Reestdal' aan de Heerenweg 42 in IJhorst is geopend wanneer de vlaggen buiten wapperen! Het openbaar toilet is gratis (07 tot 20 uur).

KroKo MultiPunt IJhorst

Kruidkoek met Reestdalzuivel

Zelf een kruidkoek met ingrediënten (molenmeel en zuivel) uit het Reestdal maken? In deze streekwinkel is een kant en klare samenstelling te koop en wordt dit, als je erom vraagt, feestelijk ingepakt om als kadootje weg te geven.

Grensloos natuur verkennen

Het kronkelende riviertje de Reest is meer dan de grens tussen Overijssel en Drenthe. Water speelt hier de hoofdrol. De hooilanden met kleurige bloemen, zoemende insecten, heidevelden en bossen worden al eeuwen met elkaar verbonden door de Reest. Voor meer informatie: klik op de link.

Waterbeheersing in 't Reestdal

Grensloos kunst verkennen

Grensloos kunst verkennen is een kunstroute tussen de dorpen De Wijk (Drenthe) en IJhorst (Overijssel). Het tweejaarlijks terugkerende evenement van bekende kunstenaars heeft inmiddels landelijke bekendheid. Open de link en bekijk de website voor een bezoek in de maand mei en het jaar.

Grensloos kunst verkennen

Bekijk het Reestdal op hoogte

Aan het wandelpad staat een 17 meter hoge uitkijktoren, het klimmetje wordt rijkelijk beloond met uitzicht over het unieke beekdallandschap met de meanderende Reest. In het voorjaar een geel tapijt van dotterbloemen op de zogeheten (natte) hooilanden.

Dotterbloem en hooiland

Levend Reestdal

Maak het je geriefelijk op het bankje onderaan de uitkijktoren. Bekijk hier (of thuis) de prachtige film over het verloop van het grensriviertje de Reest tussen het dorp IJhorst en de stad Meppel.

Meer over 'Levend Reestdal'

Het Hemels uitzicht

Neem plaats op het bankje en geniet van het prachtige uitzicht op het grensriviertje de Reest en over het Reestdal. Het nest op de hoge paal geeft zicht op de opgroeiende ooievaars vanaf het voorjaar.

Het bruggetje over het grensriviertje de Reest, achter de monumentale kerk, is een oversteek naar het Drents grondgebied. De Kerk is eigenaar van dit stukje grond. Helaas niet toegankelijk voor het publiek. Totaal zijn er 37 bruggetjes bekend over de Reest. Klik op de link.

Bruggen over de Reest (link)

Als je naar de andere kant kijkt, zie je het prachtige kerkje van IJhorst met een losstaande klokkenstoel. Op deze plek staat al eeuwenlang een kerk. Voor 1400 was het een houten kerk. Het huidige kerkgebouw stamt uit 1823. In de Wijk is geen kerk; men kerkte daarom in IJhorst.

Aalstal of fuik

Aan zo'n mooie plek kleeft een mooi verhaal. Vroeger hadden adel en kerk het voorrecht om paling te vangen met een zogenaamde 'aalstal' (fuik) in de Reest. In IJhorst hebben buurtbewoners de reeds lange tijd verdwenen aalstal gereconstrueerd (foto) en een nieuwe functie gegeven. Klik op de link.

Bevloeiing en 'het schut'

De aalstal is een soort fuik die even breed is als de rivier. Door deze in de Reest te laten zakken en weer omhoog te halen ving men vis. Tegenwoordig kan de aalstal gebruikt worden om ecologisch onderzoek te doen naar de visstand.

Aalstal Reest (link)

Eeuwenoude gracht keert terug

Augustus 2025: de verdwenen gracht uit de 19e eeuw werd in dit jaar feestelijk geopend. Het initiatief voor het herstel van de gracht komt voort uit onderzoek naar de geschiedenis van de kerk die in 1236 werd gesticht. Uit een tekening uit 1829 bleek dat er destijds een gracht rond de kerk lag.

Afmetingen nu: een diepte van 1 meter, een breedte van 2 meter. De uitgegraven grond wordt gebruikt om het omliggende land op te hogen en in te zaaien met een lokaal grasmengsel. Een verbindingssloot moet zorgen voor de aanvoer van water vanuit de Reest, hopelijk komen er ook vissen in zwemmen.

Meters dik hoogveen, maar …

Ondanks de uitgestrektheid van de hoogveengebieden in de gemeente Staphorst is het rond IJhorst nergens tot grote turfwinning gekomen. Wel kon men een goede boterham verdiend worden met het houden van vee op de vette weilanden langs de Reest. Men won wel turf, maar alleen voor eigen gebruik.

De video van circa 40 minuten verhaalt over het Landschap in beweging. Je krijgt zicht op de leefwijze van de turfstekers, de ontwikkeling aan natuurgebieden met haar grote verscheidenheid aan plant en diersoorten. Maar ook over de nieuwe aanwas van het veenplantje in Nederland.

Tussen het dorp IJhorst en het buurtschap Oud-Avereest in de provincie Overijssel is een soortgelijk en overeenkomstig natuurgebied, maar dan kleinschaliger.

Levend Hoogveen (video)

Turfwinning en meertjes

De turf werd gewonnen in zogeheten veenputten die, nadat het veen verdwenen was, volliepen met water. Op die manier ontstond niet alleen het inktzwarte ven de 'Zwarte Venen', maar ook de Ganzeplas en enkele andere kleine meertjes in dit unieke gebied. Zomers aan de waterkant, de weidebeekjuffer.

Lees meer over de 'juffers'

Kleurrijk Staphorst

Staphorst spreekt tot de verbeelding. De lange lintbebouwing met haar kleurrijke boerderijen, de klederdracht en de vele tradities en gewoonten, maakt Staphorst tot een unieke gemeente. Een bezoek aan museum Staphorst iets verderop is verrassend en zeer de moeite waard.

Museum Staphorst

Soms moet je even van de fiets stappen om de prachtige boerderijen goed te kunnen bewonderen. De hardblauwe en groene kleur zijn typerend voor Staphorst. Van de blauwe kleur wordt gezegd dat die onheil kan weren, groen staat voor nieuw leven en wit voor reinheid.

Boven de voordeur zie je vaak een gietijzeren ornament. Dit is een levensboom. Ook die is vaak in prachtige kleuren geschilderd. De levensboom komt voor in de bijbel God plantte de boom in het hof van Eden. De vruchten geven eeuwig leven.

Emmerrekken en schöttelbankjes

Misschien zijn de mooi gekleurde emmerrekken met daarop oude melkbussen je al opgevallen. Bij sommige boerderijen zie je ook een houten schappenkast met servieswerk. Vroeger legden kinderen hier scherven of gebroken servies op.

Klederdracht

De klederdracht wordt nog door enkele honderden vrouwen gedragen. De kans dat je iemand tegenkomt in dracht is dus groot. De dracht bestaat uit een zwarte of blauwe rok met een schort en borstrok met een kraplap. Op de rok zitten stroken ruiten- of bloemenstof. De kraplap is versierd met stipwerk.

Over de kraplap wordt een geruite doek gedragen. Op het hoofd draagt men een mutsje met stipwerk. Is het stipwerk uitgevoerd in wit, blauw en zwart dan is iemand in de rouw. Op zondag draagt men oorijzers en een kanten toefmuts.

Staphorster stipwerk

Het traditionele stipwerk staat zowel op de lijst van Immaterieel Cultureel Erfgoed en is ook doorgedrongen op de catwalk van Parijs. De Belgische couturier Walter van Beirendonck heeft stoffen met stipwerk, die in Staphorst zijn gemaakt, gebruikt voor zijn collectie van 2016.

Staphorster stipwerk is tegenwoordig ook op veel gebruiksvoorwerpen te zien zoals telefoonhoesjes, fietsbellen en ansichtkaarten. Wilt u er meer van weten loop dan eens binnen bij de familie Troost, Rijksweg 221, 7954 EH Rouveen. Telefoon 0522-292515 of klik op de link.

Staphorster stipwerk

Museum Staphorst

Het museum is verdeeld in een aantal ruimten die op een typisch Staphorster manier zijn ingericht. Het bezit een aanzienlijke collectie klederdrachten en daarbij horen ook de prachtige gestipte mutsen en zilveren oorijzers.

Museum Staphorst

Educatieve kinderroute

In deze route zijn een aantal activiteiten om kinderen op een speelse manier kennis te laten maken met het museum en met de Staphorster cultuur. Oud Hollandse spelen en een speurtocht zijn hier voorbeelden van. Maar ook een touchscreen met een aantal spelletjes en filmpjes.

Kampweg: Joodse werkkampen

Turend door het bos, zie je links groenlanden. Toen waren het de woeste gronden die begin 20ste eeuw werden bewerkt door noeste arbeiders (pioniers) die ter werk werden gesteld. Het beeld, zoals op de foto, was niet alleen beeldend in deze omgeving maar ook in andere veengebieden in Nederland.

Kamp 'Het Wijde Gat'

Het Wijde Gat lag aan de Mr. J.B. Kanlaan, net voorbij de scherpe bocht richting Punthorst, zo'n 50-80 meter van de weg af, in het nog jonge Staatsbos. Dit werkvoorzieningskamp had een capaciteit van 96 bedden. De mannen uit dit kamp werden vooral ingezet bij de ontginning van het heidegebied.

Overzicht Joodse werkkampen

Gemeente Staphorst had drie werkkampen. Naast ruilverkaveling en ontginning, werkten de arbeiders in de landbouw. De Nederlandse Heidemaatschappij had grote stukken land in beheer waarop bijvoorbeeld aardappelen werden verbouwd. Kamp 'Het Wijde Gat' werd genoemd naar de vlakbij gelegen waterplas.

Hervormde kerk in Rouveen

De kerk is in 1641 gebouwd. De kerk is van de N.H. gemeente; de toren is eigendom van de gemeente Staphorst. De kerk is binnen helemaal gerestaureerd, van het oude is niets overgebleven. Tussen 1642 – 1830 heeft men zijn doden in deze kerk begraven.

Koperen plaat

Aan de voormuur van de kerktoren met het tentdak bevindt zich een koperen plaat, een herinnering aan de watersnood van 1825. De gleuf geeft de hoogte aan tot hoe ver het zeewater heeft gestaan.

Dedemsvaartse Stoomtramweg

In 1885 werd de Dedemsvaartsche Stoomtramweg-Maatschappij (DSM) opgericht. Er kwam een verbinding tussen Zuidoost Drenthe en Zwolle. Bij de Lichtmis werd bij het vroegere café van H.J. Ennink, later Piet Huisman, een stop gemaakt (tot 1947). De halte was toen belangrijk voor de Staphorster boeren.

Lees meer

Verveningsgebied Ruitenveen

Tot 1635 was het uitgestrekte gebied van noord Overijssel nog woest en bijna zonder nederzettingen. De eerste bewoners namen de vervening van de veengronden en de ontginning van de moerassen ter hand. Het gebied kenmerkt zich nu nog door zijn bosjes, houtwallen, houtsingels en lanen.

Buurt Ruitenveen

Natuurboerderij BalkInn

Op 27 januari 2024 werd Natuurboerderij BalkInn officieel geopend. De natuurboerderij onderscheidt zich van andere kinderboerderijen door het educatieve element een prominente plaats te geven. BalkInn is iedere dag van 14 tot 17 uur geopend.

Doelstelling

Natuurboerderij BalkInn is een agrarische en recreatieve voorziening met educatieve en sociale elementen. Het doel is om het publiek, maar vooral kinderen, op een interactieve en speelse manier in contact te brengen met de levende natuur: het boerderijleven.

Natuurboerderij BalkInn

Museum Palthehof

In museum Palthehof wordt de geschiedenis van Nieuwleusen getoond. Het dankt zijn naam aan de familie Palthe die hier bezittingen had. Museum Palthehof is gelegen in het mooie Palthebos. De collectie bevat o.a. de inventarissen van diverse ambachtelijke bedrijfjes, gereedschap en kledingstukken.

Museum Palthehof

Verhalenpaal Palthehof

Als het museum gesloten is, kunt u via de verhalenpaal Vechtdal de geschiedenis van de Palthehof beluisteren.