Het lijkt een onbeduidend vlekje mos, verscholen tussen zand en korstmossen dat recent is ontdekt bij de Maatgraven. Het is de grijze bisschopsmuts, die het belang bevestigt van zorgvuldige beheer dat nodig is om de laatste schrale, soortenrijke landschappen te behouden.
Grijze bisschopsmuts
Loop je op een open, zanderige vlakte, waar de wind vrij spel heeft en het zand schraal begroeid is, dan zou je de grijze bisschopsmuts kunnen tegenkomen: een prachtig fijn vertakt organisme, met aan de uiteinden een doorzichtig randje dat het licht vangt en waaraan het zijn naam dankt. Dit zeldzame mos is een kenmerkende soort van stuifzandgebieden en schraallanden.
Stikstofdepositie
Ontginning, landbouw en stadsuitbreiding hebben zijn leefgebied drastisch verkleind. En zelfs waar hij nog voorkomt, is de soort kwetsbaar. Stikstofdepositie verstoort de mineralenbalans in de bodem, waardoor algemene soorten zoals haarmossen en het uit Amerika afkomstige grijs kronkelsteeltje de overhand krijgen. Zij overwoekeren de oorspronkelijke mossen en korstmossen, waardoor soorten als de grijze bisschopsmuts dreigen te verdwijnen.
Herstelmaatregelen
Ecoloog Michiel Poolman is verheugd over de ontdekking in de Maatgraven. “Dit is een duidelijke bevestiging dat onze herstelmaatregelen werken,” vertelt hij. In de Maatgraven is een oude rivierduin hersteld en is de bodem gebufferd met kalk en steenmeel om verzuring tegen te gaan. Daardoor keerde niet alleen de kenmerkende stroomdalflora terug – met soorten als steenanjer, tijm en vetkruiden – maar ontstond ook een open zandplek waar de grijze bisschopsmuts opnieuw kon kiemen.
Lemelerberg
Het mos komt in Overijssel nog slechts op enkele plekken voor, onder andere op de Lemelerberg en in het Beerzerveld. Juist daar wordt hard gewerkt om voldoende open zand en winddynamiek te herstellen. Oude productiebossen maken plaats voor duintjes en op sommige plekken wordt kunstmatig verstuiving nagebootst door het zand los te maken. "Belangrijk, en niet alleen voor de grijze bisschopsmuts," stelt Poolman, "want ook zeldzame insecten zijn afhankelijk van dat schrale zand. Waar het slecht gaat met de grijze bisschopsmuts, gaat het slecht met het hele milieu waarvan hij deel uitmaakt."
