Veel componisten laten zich inspireren door de natuur. Zo zijn natuurgeluiden op allerlei manieren in bijvoorbeeld symfonieën verwerkt. En zelfs in popmuziek vind je de natuur terug. Dat landschap en muziek elkaar versterken, zagen we in de zomer van 2021 tijdens een aantal voorstellingen en concerten op onze natuurterreinen. In gesprek met dirigent Loes Visser en saxofonist en componist Lotte Pen over de wisselwerking tussen muziek en landschap.
Door de coronacrisis zien we steeds vaker dat muziekgezelschappen de concertzaal inruilen voor de natuur als podium. Deze zomer organiseerde Landschap Overijssel twee buitenconcerten samen met jeugdstrijkorkest ‘Het Britten’ en de Overijsselse Kastelen Stichting. En zo kwam het dat eind juni een gezelschap met louter jonge musici neerstreek op landgoed de Horte. Loes Visser, dirigent van Het Britten, vertelt: “We hadden lang geen publiek gezien in verband met COVID. Voor ons was dit het eerste liveoptreden voor publiek sinds bijna een jaar, dat maakte het concert extra bijzonder.”
Ontspanning
Loes merkt dat het publiek in de natuur meer ontspannen oogt dan in de concertzaal: “Sommige luisteraars kunnen daardoor geconcentreerder of intenser genieten van de muziek. En als je een uur lang stilzit, ga je misschien ook anders kijken naar de natuur. Of je ervaart het landschap anders door de muziek.”
Vogels
Op het programma stond o.a. werk van Piazolla en Bartok. “Een afwisselend programma met een mooie doorgaande stroom. Daardoor konden we de aandacht van het publiek goed vasthouden”, aldus Loes. “En hier en daar klonken de natuurgeluiden door de muziek heen, of zelfs met de muziek mee.” Zo leek het of de vogels even meezongen met de eerste noten.
Akoestiek
Handicaps zijn er ook bij een buitenoptreden. De houten strijkinstrumenten zijn kwetsbaar voor vocht, dus een concert zonder overkapping kan alleen doorgaan bij goed weer. Ten tweede is daar de akoestiek. “Een open veld is niet erg geschikt voor een concert”, vertelt Loes. “Op de Horte traden we op met het landhuis achter ons. Dat werkte goed, want dat houdt het geluid vast. Lastiger waren de parasols. Die dempten soms het geluid.”
Kruisbestuiving
Via dit soort samenwerkingen kunnen muziekliefhebbers kennismaken met onze natuurterreinen en ook andersom; natuurliefhebbers luisteren op een laagdrempelige manier naar muziek. Loes: “Voor onze orkestleden was het de eerste keer dat ze op de Horte kwamen. Juist voor zo’n jonge doelgroep is het leuk om op deze manier de schoonheid van het landgoed te ervaren. Zeker voor herhaling vatbaar!”
Muzikale pelgrimswandeling
Waar de natuur een podium bood voor het Het Britten, gaat saxofonist en componist Lotte Pen een stap verder. Zij ontwikkelde ‘Pelgrim’, een muzikale pelgrimswandeling, speciaal bedoeld om in de natuur te beleven. Lotte: “Samen met een groep loop je door de natuur en ondertussen hoor je via een koptelefoon de muziek die ik hiervoor componeerde.” De wandeling leidt naar een bijzondere plek in het landschap waar Lotte live saxofoon speelt. Hoewel het idee bij haar al eerder bestond, werd Lotte extra geïnspireerd door de Coronacrisis: “Het is een tijd waarin mensen noodgedwongen naar binnen moeten. Zowel letterlijk als figuurlijk. Mijn muziek kan hen daarin de weg wijzen”.
“Samen met een groep loop je door de natuur en ondertussen hoor je via een koptelefoon de muziek die ik hiervoor componeerde.”
Passend landschap
In juni vond de eerste muzikale wandeling plaats op Hof Espelo. Samen met Lotte zocht Landschap Overijssel naar plekken die pasten bij de verschillende etappes in de muziek. “Het eerste deel heeft als doel om de luisteraar op zijn gemak te stellen. In dit deel wordt het muzikale thema geïntroduceerd, gebaseerd op de antifonen van de middeleeuwse mystica Hildegard von Bingen. Deze etappe komt het beste tot zijn recht in een vriendelijk landschap”, aldus Lotte. Verderop in de wandeling hoor je muziek die bijna avantgardistisch aandoet met solo’s van tenorsaxofoon onderbroken door een beat van telefoongeluiden. Lotte: “Je kunt je voorstellen dat je op dat moment een dichtbegroeid bos inloopt met smalle paden en zware, overhangende takken, waar het zonlicht niet doorheen komt.”
Reis naar binnen
De route gaat verder met variaties op de minimal music van Steve Reich. Lotte: “Deze muziek heeft eigenlijk geen begin of einde, het loopt maar door. Als een oneindige kringloop, net als in de natuur, waar dode planten en dieren als voedsel dienen voor nieuw leven. Een passende plek hierbij is een lange weg rechtdoor, of bijvoorbeeld een dijk.” Voor de etappe die uitnodigt tot de ‘reis naar binnen’, liet Lotte zich inspireren door gedichten van de middeleeuwse schrijfster en mystica Hadewych. “Voor de voorstelling in het Dal van de Mosbeek hebben we voor dit deel een prachtige heuveltop uitgekozen, waarvandaan je uitzicht hebt tot in Duitsland."
